අනුරාධපුර සිට විලච්චිය දක්වා යන මාර්ගයේ 14km පමණ දුරින් ගමන් කර තන්තිරිමලේට හැරෙන හංදියෙන් දකුණු අතට හැරී එම පාර දිගේ 12km පමණ ගිය විට මෙම ස්ථානය හමුවේ. අතීතයේ මෙම ස්ථානය "තිවක්ක බමුණුගම" නමින් හඳුන්වා ඇත. මෙම ස්ථානය පූජනීයත්වයට පත්වීමට බලපෑ හේතුවක් වූයේ දඹකොළපටුනේ සිට ශ්‍රී මහා බෝධිය අනුරාධපුරය දක්වා වැඩම කරවන අතරතුර එම පිරිස මඳක් මෙම ස්ථානයේ නැවතී සිට ආ බැවිනි.
දැනටමත් මෙහි අෂ්ඨඵල බෝධියක් රෝපණය කර ඇත. මෙහි අලංකාර චෛත්‍යයකි. අඩක් නිම කරන ලද ගලින් නෙළූ පිළිම රාශියකි.
ඒ අතර සැතපෙන බුද්ධ ප්‍රතිමාවක්ද, හිඳි පිළිම කිහිපයක්ම දැකිය හැකිය. මෙහි දක්නට ඇති බෝධිවෘක්ෂය පිහිටා ඇති ස්ථානය මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 282කි. ගල්තලාව මත මෙම බෝධීන්වහන්සේ පිහිටා ඇත.
බෝධියට පහළින් දකුණු පැත්තේ ගල් කුළෙහි කුඩා ගුහාවක් තුල සමාධි බුදු පිළිමයක් නෙළා ඇත. බෝධියට උතුරු පැත්තේ බෑවුමේ ගලින් නෙළන ලද සැතපෙන බුදු පිළිමය දක්නට ලැබේ. අඩි 45ක් දිග මෙම ප්‍රථිමාව මෙම ස්ථානයේ සුවිශේෂී නිර්මාණයකි.
තන්තිරිමලේ විහාර භූමියට එපිටින් කැලය තුලට ගමන් කරන විට ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයට අයත් ලෙන් දැකිය හැකිය. ගල්ලෙන්වල විසූ ආදි මානවයන් තම වාසස්ථානවල සිතුවම් නිර්මාණය කිරීමට පෙළඹී ඇත. ලංකාව පුරා ව්‍යාප්තව ඇති ලෙන්වලින් ස්ථාන කිහිපයක මෙම ප්‍රාථමික සිතුවම් දක්නට ලැබේ. මෙම සිතුවම් හා සංකේත පිළිඹදව පළවී ඇති විද්වත් මත අනුව ගල්ලෙන් වාසීන් ඇසූ දුටු දේ යම් ආකාරයකින් ඉදිරිපත් කිරීමට ඔවුන් තුල තිබූ ආශාව, ස්වභාවික ලෝකයේ සතුන් හා ගහකොළ ආදිය දැකීම නිසා හටගත් උද්දාමය , තම වාසස්ථාන අලංකාර කර ගැනීමට තිබූ කැමැත්ත, කාලය විනෝදයෙන් ගත කිරීමට තිබූ අවශ්‍යතාව, ආහාර සපයා ගැනීම සදහ දඩයම් අරගලය හා බැඳුනු ගුප්ත අදහස් දැක්වීම සහ තමන් අවට විසූ සත්වයින් දඩයම් කර ගැනීමේ කැමැත්ත යනාදිය මෙම සිතුවම්කරනය සදහා බලපා ඇත.
 |
| රූපාක්ෂර ( පිංතූරය ලබාදුන් නිම්මි රණවීර සොයුරියට බොහොම ස්තූතියි.) |
ප්‍රාථමික ලෙන් සිතුවම්වලින් වැඩියෙන්ම නිරූපණය වන්නේ මානව රෑප හා සත්ව රූපයි. එනම් ඔවුන්ගේ කිට්ටුම හිතවතා හා තම ජීවන අරගලය සදහා වූ දඩයම් හා සම්බන්ධ සත්වයි ය. මෙම සිතුවම් නිර්මාණය සදහා සතුන්ගේ ලේ, ශාක පත්‍ර යුෂ , අලු , වර්ණ පාෂාණ ආදිය භාවිතා කර ඇත.
කෙසේ වුවද ප්‍රාථමික ලෙන් සිතුවම් මගින් එකල විසූ මානවයාගේ අපූර්ව නිර්මාණ ශක්තිය පිළිබිඹු වන බව පැහැදිලිය. එසේම ඔවුන් එදිනෙදා දුටු දේ තමන්ට රිසි පරිදි මෙන්ම තාත්විකව ඉදිරිපත් කිරීමේ ලක්ෂණ ලෙන් සිතුවම්වලින් පෙනෙන අතර ආදී මානවීය ඇදහීම් හා විශ්වාස ද ඊට පසුබිම් වූ බව සරලව අවබෝධ කරගත හැකිය.
ඡායාරූප එකතුව :
 |
| ප්‍රධාන සංඝාරාම ගොඩනැගිල්ල : සක්ක ගලින් නිමවන ලද පාදම පමණක් ශේෂ වී ඇති ගොඩනැගිල්ල ප්‍රධාන සංඝාරාම වශයෙන් විශ්වාස කෙරේ. ගොඩනැගිල්ල මැද ගලින් කරවන ලද පොකුණක් වැනි ඉදිකිරීමකි. එහි උපයෝගීතාවය හදුනාගෙන ඇත. (කාලය ක්‍රි.ව. 8-9 වන සියවස) |
තන්තිරිමලේ කෞතුකාගාරයේ ඡායාරූප ගැනීම සපුරා තහනම් ය. එනමුත් විශේෂ අවසරයකින් මම පහත ඡයාරූප ලබා ගත්තෙමි.
තන්තිරිමලේ ලෙන් වල පහත ඡායාරූප ලබාදුන් හසිත චාමිකර ගුණසිංහ සහෝදරයාට බොහොම ස්තූතියි .
මූලාශ්‍ර :
තන්තිරිමලේ කෞතුකාගාරය තුල පැවති බිත්ති පුවත්පත් ඇසුරෙන්
කෞතුකාගාරයෙන් ලද තන්තිරිමලේ ගැන විස්තර පත්‍රිකා
