අලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ ශ්‍රේෂ්ඨතම විද්වතාගේ ඝාතනය

 ඒ ක්‍රි.ව. 415 වසර යි. රෝම අධිරාජ්‍යයට අයත්ව තිබූ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව නගරයේ ආණ්ඩුකාරවරයා හා කතෝලික පූජකයෝ අතර වාචික හා භෞතික ගැටුම් උග්‍ර වූ වසරකි. ගැටුම් කෙතරම් උග්‍ර වූවා ද කිවහොත් කැරලි ඇති කල කතෝලික පූජකයන්ගේ නායකයෙක් ආණ්ඩුකාරවරයාගේ අණ පරිදි ඝාතනය වේ. මෙම ඝාතනයට කතෝලික ප්‍රජාව දෝෂාරෝපණය කරන්නේ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ සිටි කාන්තාවකට. එහි ප්‍රථිපලයක් ලෙස ඒ වසරේ දිනක ඇය ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ මහ පාරේ ගමන් කරමින් සිටි අතරතුර මෙම කැරලිකරුවන් විසින් ඇයව ඝාතනය කරයි.

ඇය නමින් හිපේෂියා. ඇය ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ සිටි සාමාන්‍ය කාන්තාවක් නොවේ. ඇය පුරාණ රෝම අධිරාජ්‍යයේ දැනුමේ කේන්ද්‍රස්ථානය ලෙස සැලකූ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ සිටි ශ්‍රේෂ්ඨතම විද්වතා ය. ලොව විශාලතම පුස්තකාය ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ තිබූ නිසා මෙය සැලකුනේ දැනුමේ කේන්ද්‍රස්ථානයක් ලෙස යි. හිපේෂියා උපත ලබන්නේ ක්‍රි.ව. 355 දී ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ. ඇයගේ පියා නමින් තියොන් වන අතර ඔහු ගණිතඥයෙක් හා තාරකා විද්‍යාඥයෙකි. කුඩා කල පටන් හිපේෂියාට ඇයගේ පියා ග්‍රහලෝකවල ගමනාගමනය, තාරකා වල පිහිටීම, ආකිමිඩිස් නියමය හා පයිතගරස් ප්‍රමේයය ආදී නොයෙකුත් සංකල්ප ඉගැන්වීම සිදුකලා.

වැඩිකල් ගතවූයේ නැත. හිපේෂියා තම තරුණ අවධියට එලබෙන විට ඇය තම පියාගේ දැනුම පසුකොට අවසන් ය. ඇය ගණිතය, තාරකා විද්‍යාවට අමතරව දර්ශනය ද ඉගෙන ගත්තා. ඉන්පසු ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ පිහිටි ප්ලුටෝනියානු පාසලේ ප්‍රධානියා බවට පත් විය. මෙය වර්තමානය හා සැසදීමේ දී නම් විශ්ව විද්‍යාලයක කුලපති තනතුර පත් වූවා හා සමාන ය. එකල කාන්තාවන්ට සමාජයේ හිමිව තිබූ ස්ථානය හා සැසැදීමේ දී මෙය විප්ලවීය අවස්ථාවකි. ලෝකයේ දෙවෙනියට පැරණිතම විශ්ව විද්‍යාලය වන ඔක්ස්වර්ඩ් විශ්ව විද්‍යාලයේ කුලපති තනතුර ප්‍රථම වරට කාන්තාවක් කුලපති තනතුර පත්වූයේ 2015 වසරේ දී. තත්ත්වය එසේ තිබිය දී මීට වසර හත්සියයකට එපිට සිටි හිපේෂියාගේ මෙම පත්වීම කෙතරම් වැදගත් එකක් දැයි ඔබ ම සිතා බලන්න.

ඇය විශ්ව විද්‍යාලයේ ප්‍රධානී තනතුර දැරූ කාලයේ දී විද්‍යාත්මක උපකරණ ගැන මුල සිට අගට සටහන් ඇතුලත් කෘති ලිවීම, ගණිතය පෙළපොත් ලිවීම හා නව ගණිත ක්‍රම (දීර්ඝ බෙදීමේ කෙටි ක්‍රම ආදිය) සොයා ගැනීම සිදු කලා ය. ගණිතය සම්බන්ධව පොතපත ලියූ ප්‍රථම කාන්තාව ඇය යි. ඇය බෙහෙවින් ප්‍රකට වූයේ ඇගේ ඉගෙන්වීම් නිසාවෙන්. ඇය විශ්ව විද්‍යාලයේ දී ඉගැන්වීම් කටයුතු කලේ ප්ලේටෝ, ඇරිස්ටෝටල්, ප්ලෝටිනස් හා පයිතගරස් නම් දාර්ශනිකයන්ගේ ඉගැන්වීම් මුල් කරගෙන යි.

ඇය ගණිතය ඉගැන්වීමේ දී අංක ගණිතය, ජ්‍යාමිතිය, තාරකා විද්‍යාව හා සංගීතය යන කොටස් හතර ප්‍රයෝජනයට ගත්තා. එහි දී මේවා අතර ඇති සම්බන්ධතාවය සෙවීමට ඇය උත්සහ ගත්තා. ඇය ගණිතය ඉගෙනගත්තේ ඇති කුතුහලය නිසාම නොවේ. ඇය විශ්වාස කලා අංක යනු විශ්වයේ පවතින පූජනීය භාෂාව කියා. තාරකා විද්‍යාව පිලිබඳ දැනුමත් ගණිතය පිළිබඳ දැනුමත් මේ සඳහා ඇයට ඉවහල් වුනා.

හිපේෂියාගේ කාලයේ රෝම අධිරාජ්‍යයේ රාජ්‍ය ආගම වූයේ කතෝලික දහම යි. එම දහම අදහන්නේ නැති අයව හැදින්වූයේ පේගන්වරු ලෙසයි. හිපේෂියාත් එම සමාජයේ කතෝලිකයෝ සැලකුවේ පේගන්වරියන් ලෙසයි. නමුත් හිපේෂියා කතෝලික ආගමට පෙර රෝමයේ පැවති කිසිදු ආගමක් හෝ දෙවි කෙනෙක් ඇදහූ අයෙක් නොවේ. ඇයට නිශ්චිත ආගමක් තිබුනේ නැත. ඒ වෙනුවට ඇය කලේ තමන්ට හැකි ආකාරයට විවිධ ආගම් ඉගෙනගෙන ප්‍රශ්න හා ගැටලු දෙස ඒ ඒ ආගම් තුලින් බලා විමසීමයි.

ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ විශ්ව විද්‍යාලයේ ප්‍රධානියා අධිරාජ්‍යයේ රාජ්‍ය ආගම හෝ වෙනයම් ආගමක් අදහන්නේ නැති කෙනෙක් වූ නිසා රෝම අධිරාජ්‍ය කෙලවරේ සිට පවා තරුන තරුණියෝ මෙන්ම වැඩිහිටියෝ හිපේෂියාගේ ගුරුහරුකම් ලබා ගැනීමට ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවට පැමිණීමට පටන් ගත්තා. එසේ ඉගෙන ගැනීමට තම ආගම නිසා ඉගෙනීමට බාධා වූ අය බොහෝ සිටියා. මේ සියලුම දෙනාම හිපේෂියා බාරගත්තේ ඉතාමත් ලෙන්ගතුකමකින්.

මේ අතර එකල සිටි සිරල් නම් ආර්ච් බිෂොප්වරයා ට ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ සිටි පේගන්වරු ඉවත් කිරීමට අවශ්‍යතාවයක් පැන නැගුනා. මේ සඳහා ඔහු එකල කතෝලික පූජකයන් තුලින් කැරලි ඇතිකල අතර එම ආගම අදහන්නේ නැති බොහෝ දෙනෙක්ට ඒ තුලින් කරදර විඳීමට සිදුවූ අතර ඔවුන්ගේ පූජා ස්ථාන විනාශ කිරීමටත් කටයුතු කලා.

මේ කටයුත්තේ දී නීත්‍යානුකූල අයිතියක් ලබා ගැනීම සඳහා ආර්ච් බිෂොප්වරයා එකල ආණ්ඩුකාරවරයා වූ එරස්ටීස්ගේන් අවසර පැතුවා. එරස්ටීන් මෙම ඉල්ලීමට එකවර කැමති වූයේ නැහැ. ඔහු ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ වඩාත් දැනුමැති තැනැත්තා ලෙසින් ප්‍රකට වූ හිපේෂියා හමු වී මේ සඳහා කුමක් කල යුතු දැයි විමසුවා. එහි දී හිපේෂියා පැන නැගී ඇති ගැටලුවේ ස්වභාවය ආණ්ඩුකාරවරයාට කියා දුන් අතර ගන්නා තීන්දු තීරණ සාධාරණව අරගන්නා ලෙසත් පැවසුවා.

මෙම උපදෙස් ලැබීමෙන් පසු ආණ්ඩුකාරවරයා මෙම පේගන්වරු මර්ධනයට නීත්‍යානුකූල අවසරය බිෂොප්වරයාට ලබා දුන්නේ නැහැ. මර්ධනය වෙනුවට පේගන්වරුන්ට ආරක්ෂාව ආණ්ඩුකාරවරයා ලබා දීමට කටයුතු කරනවා. ඒ නිසා තත්ත්වය තවත් දරුණු අතට හැරුනා. කෙතරම් දරුණු වූවා ද කිවහොත් ඇතිවූ ගැටුමකින් ආණ්ඩුකාරවරයාගේ පක්ෂයෙන් කැරලිකරුවන්ගේ නායකයා ඝාතනයට පවා ලක්වෙනවා. මෙම ඝාතනයට බිෂොප්වරයා චෝදනා කරන්නේ හිපේෂියා ට. එමෙන් ම ඇය ඉගැන්වූ ගණිතය හා තාරකා විද්‍යාව නිසා ඇයව මායාකාරියක් ලෙසින් හංවඩු ගසනවා.

දිනක් හිපේෂියා ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ මහ පාරේ තම අශ්ව කරත්තයේ ගමන් කරමින් සිටි විට කැරලි කරුවන් ඇයව වට කර ඉතා ක්‍රෑර ලෙස ඝාතනය කරනු ලබනවා. ඒ වන විට ඇයගේ වයස අවුරුදු 60ක්.

හිපේෂියාගේ ඝාතනය ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ මෙන් ම රෝම අධිරාජ්‍ය තුල අධ්‍යාපනය වෙනස් කිරීමට සමත් වෙනවා. එකල බොහෝ විද්‍යාර්ථීන් සිටියේ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව තුලයි. නමුත් දැන් ඔවුන්ගේ නායිකාව දරුණු ලෙස ඝාතනය වී ඇත. මේ නිසා ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ සිටි ගුරුවරු ඇතුලු බොහෝ විද්‍යාර්ථීන් ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව අතහැර වෙනත් දේශයන් කරා සංක්‍රමණය වීමට පටන් ගත්තා. විවිධ ආගම් අදහන විවිධ ජාතීන්ට හිපේෂියා යටතේ ආරක්ෂාව පැවතුනත් දැන් ඇය ජීවතුන් අතර නැහැ. ඒ නිසා එම එම පුද්ගලයෝ ඉගෙනගැනීම සඳහා ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව අතහැර යෑමට පටන් ගත්තා.

හිපේෂියාගේ ක්‍රෑර ඝාතනයෙන් පසු ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව දැනුමේ කේන්ද්‍රස්ථානය ලෙස පැවතීමත් මිය ගියා.