කැප්පෙටිපොළගේ මරණය හා හිස්කබල

1818 කැරැල්ල ලාංකිකයන් පරාජය වීමත් සමග කැරලි නායකයන්ට එරෙහිව යුද්ධ නීතිය යටතේ දඬුවම් කිරීමට ඉංග්‍රීසි රජය කටයුතු කළේ ය. එහි දී කැප්පෙටිපොළ නිලමේ හට එල්ල වූ චෝදනා හතරකි.

1. රාජද්‍රෝහියෙකු ලෙස රාජාඥාවකින් ප්‍රකාශයට පත් කළ කැප්පෙටිපොළ ආණ්ඩුවට විරුද්ධව යුධ වැදීම.
2. මහනුවර රජකමට උරුම කමක් ඇතැයි කියූ ව්‍යාජ රජෙක් යටතේ අදිකාරම් පදවිය භාරගැනීම.
3. කැරළිකරුවන් සමග එක් වී රාජ පාක්ෂික වැසියන් ආණ්ඩුවට එරෙහිව සංවිධානය කිරීම.
4. එංගලන්තයේ රජතුමාට විරුද්ධව කැරළි ගැසීම.

නඩුව විභාග කෙරුනු අතර මෙම චෝදනා සියල්ලටම මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ වරදකරු විය. දඬුවම වශයෙන් කැප්පෙටිපොළ මහ නිළමේත් හා මඩුගල්ලේ දිසාවත් මහනුවර බෝගම්බර දී නොවැම්බර් 26 දින උදෑසන 8 ට මරණයට පත් කළ යුතු බව බ්‍රවුන්රිග් ආණ්ඩුකාරවරයා නියෝග කරයි.

මෙම අවස්ථාව දැකබලා ගැනීමට මහනුවර සියලුම ඉංග්‍රීසි සොල්දාදුවන් පැමිණිය යුතු බව බ්‍රවුන්රිග් ආණ්ඩුකාරවරයාගෙන් නියෝගයක් ද විය. දඬුවම ලබා දීමට නියමිත අවස්ථාවේ මහනුවර නගරයේ ආරක්ෂාව තර කර තිබුනු අතර දැඩි කලබලකාරී වාතාවරණයක් දක්නට ලැබුණි. වධක භූමියට යාමට මත්තෙන් මොවුන් දෙදෙනා දළදා සමිදු වැඳපුදා ගත්තෝ ය. දළදා සමිදුන් පිදීමට කිසිවක් තමන් අත නොවූ නිසා කැප්පෙටිපොළ නිලමේ තම තුප්පොට්ටිය ගලවා එය පූජා කළේ ය.

මඩුගල්ලේ දිසාවේ සිටියේ තරමක් නොසන්සුන් බවකිනි. ඔහු වැදුම් පිදුම් අවසන් වූ පසු නැවත හඳුන් කුටියට පැමිණ තමන්ට අභය දානය ලබා දෙන ලෙස කියමින් දළදා වහන්සේ යදින්නට විය. මේ දෙස කම්පාවෙන් බලාගෙන උන් කැප්පෙටිපොල “මඩුගල්ලේ, අඥාන වෙන්න එපා” යැයි කියා සිටියේ ය.

ඉන්පසු දෙදෙනාවම හිස ගසා දමන ස්ථානය රැගන ආවේ ය. වර්තමානයේ මෙම ස්ථානය ඇත්තේ මහනුවර කැප්පෙටිපොළ ශාලාව ආසන්නයේ පැරණි බෝධි වෘක්ෂය අසලයි. කැප්පෙටිපොළ නිලමේ දඬුවමට සූදානම් වීමට තම කෙටි වැටිය හිස මුදුනට කර බැඳ ගත්තේ ය. ඉන් ඔහු පසු ජල බදුනක් ගෙනෙන්නට පවසා මුහුන කට සෝදා ගනියි.

පසුව දළදා මැදුර දෙස බලමින් බිම දණ ගසාගෙන තම ඉනෙහි වූ ධම්මපදය අඩංගු පොතක් ගෙන ගාඨා කිහිපයක් කියවයි. ඔහු එම පොත වධක භූමිය භාර නිළදාරියා වෙත දී එය තම හිතවත් සෝවර්ස් මහතා වෙත ලබා දෙන්න යැයි පවසයී. දැන් දඬුවම ලබා දෙන වේලාවයි. කැප්පෙටිපොළ නිලමේ වධකයා අමතා තමන් අරහං බුදු ගුණය සිහි කල විට එක්වර හිස ගසා දමන ලෙස අණ කරයි.  

“සො භගවා ඉතිපි අරහං”

කී සැනින්ම වධකයාගේ කඩුව කැප්පෙටිපොළගේ බෙල්ලට එල්ල විය. නමුත් ඔහුගේ ගෙල එක පහරින් සිඳුනේ නැත. මෙසේ තිබිය දී කැප්පෙටිපොල තමා සිටි ඉරියව්වෙන්ම සිටීම අවට රැස්ව සිටි සැවොම පුදුම කරවන කරුණක් විය. දෙවෙනි වර ගෙලට එල්ල කල පහරින් හිස කඳෙන් වෙන් වූ අතර වධකයා එම හිස කැප්පෙටිපොළගේ පපුව මත තැබීය.

මෙම සිදුවීම නැරඹීමට හෙන්රි මාර්ෂල් වෛද්‍යවරයෙක් පැමිණ සිටියේ ය. කැප්පෙටිපොළගේ හිස් කබල එංගලන්තයට රැගෙන ගොස් පරීක්ෂා කිරීමට ඔහු බ්‍රවුන්රිග් ආණ්ඩුකාරයාගෙන් අවසර ගත්තේ ය. ඒ අනුව එම හිස්කබල එංගලන්තය වෙත ගෙනයයි. මෙම හිස් කබල නැවත ලංකාවට ගෙන එන්නේ 1954 වසරේ ලංකා රජයේ ඉල්ලීමකට අනුවයි. ඉන්පසු ටික කලක් මෙම හිස් කබල ලාංකිකයන්ට නැරඹීම සඳහා ප්‍රදර්ශනය කළේ ය. පහත දැක්වෙන්නේ එම අවස්ථාවේ ගන්නා ලද ඡායාරූපයකි.

මෙම හිස් කබල සංරක්ෂණය කර කෞතුකාගාරයක තැන්පත් කිරීම වෙනුවට එවකට රජය සිදු කළේ මෙය මහනුවර මහා මළුවේ ස්මාරකයක් ඉදි කර තැන්පත් කිරීමයි. ජාතික අභිමානය ඇතිවෙන්නේ එම ස්මාරකය දැකීමෙන් ද නැතහොත් හිස්කබල සියැසින්ම දැකීමෙන් දැයි ඔබම සිතා බලන්න.

මූලාශ්‍ර:

• මහාවංශය
• මහනුවර යුගයේ අප්‍රකට විත්ති -චාමිකර පිළපිටිය
• A General description of the Island and Its Inhabitants – Henry Marshall